Baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker

Wat is baarmoederhalskanker?

Bij cervixcarcinoom of baarmoederhalskanker gaan abnormale cellen zich op een ongecontroleerde manier vermenigvuldigen en vervolgens een tumor vormen.

De kanker ontstaat in het slijmvlies van de baarmoederhals, het onderste deel van de baarmoeder dat uitsteekt in de vagina en ongeveer 2 cm lang is. Naarmate de kankercellen verder woekeren, kunnen ze geleidelijk omliggende organen zoals de vagina, baarmoeder, blaas en het rectum binnendringen.

Via de lymfevaten uit de oorspronkelijke tumor kunnen kankercellen ontsnappen en de lymfeklieren infiltreren ofwel via de bloedvaten andere organen (lever, longen, botten) koloniseren om metastasen te vormen. Deze uitzaaiingen bestaan uit kankercellen die uit de baarmoederhals komen en moeten daarom worden behandeld als baarmoederhalskanker.

Risicofactoren

De risicofactoren voor baarmoederhalskanker zijn al langer bekend.

In meer dan 90 procent van de gevallen ontstaat baarmoederhalskanker door een jarenlange (chronische) infectie met het humaan papillomavirus (HPV), dat behoort tot een veel voorkomende familie van seksueel overdraagbare virussen.

Preventiemaatregelen

Er zijn doeltreffende maatregelen om de kans op baarmoederhalskanker aanzienlijk te verminderen.

Vaccinatie

Vaccinatie voorkomt dat de meest voorkomende papillomavirussen (HPV) zich in de baarmoederhals nestelen en hierbij letsels veroorzaken die zich tot kanker kunnen ontwikkelen. Momenteel is vaccinatie de meest doeltreffende preventiemaatregel, omdat het risico op baarmoederhalskanker erdoor met meer dan 70 procent wordt verlaagd.

In studies wordt vaccinatie van jonge meisjes aanbevolen vóór ze hun eerste seksuele betrekkingen hebben. Vaccinatie van jongens helpt het risico op overdracht te verminderen, maar verkleint bij de ingeënte jongens ook de kans op andere soorten kanker op latere leeftijd.

Momenteel biedt vaccinatie geen bescherming tegen minder vaak voorkomende HPV-stammen, die verantwoordelijk zijn voor 20 tot 30 procent van de gevallen van baarmoederhalskanker. Het is daarom belangrijk om uitstrijkjes te blijven screenen, óók bij gevaccineerde vrouwen. Deze screening maakt het mogelijk om precancereuze letsels te ontdekken en in te grijpen vooraleer baarmoederhalskanker de kop opsteekt.

Preventieve vaccinatie en screening zijn de beste maatregelen om baarmoederhalskanker te voorkomen.

Gratis vaccinatie van adolescenten

In België wordt vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV) aangeboden als onderdeel van het medisch onderzoek op school. Meisjes en jongens tussen 12 en 15 jaar kunnen gratis worden gevaccineerd, mits toestemming van hun ouders.

Omdat papillomavirussen seksueel overdraagbaar zijn en het risico op bepaalde vormen van kanker bij mannen verhogen, wordt vaccinatie ook gratis aangeboden aan jongens op vroege leeftijd.

Bij meisjes en jongens wordt een inhaalvaccinatie tot 19-jarige leeftijd vergoed.

Meer weten over HPV-vaccin? Raadpleeg afhankelijk van uw woonplaats de website van de verantwoordelijke organisatie:

Symptomen

Een precancereus letsel of vroege baarmoederhalskanker blijft meestal onopgemerkt. Vandaar het belang van screening. Symptomen van baarmoederhalskanker verschijnen meestal in een later stadium van de ziekte, soms zelfs als de kanker zich al heeft verspreid naar omliggende weefsels en organen.

Verschillende symptomen kunnen wijzen op baarmoederhalskanker:

    • bloedverlies tussen menstruaties (metrorragie), na de menopauze of bij geslachtsgemeenschap
    • abnormale of overvloedige vaginale afscheiding
    • onwelriekende vaginale afscheiding
    • ongewoon lange of zware menstruaties
    • bloeding na een bekkenonderzoek of douchen
    • pijn tijdens geslachtsgemeenschap
    • zwelling van de benen, vaak in slechts een been
    • pijn in het bekkengebied of de onderrug, die naar een been of beide benen kan uitstralen

Let wel, deze symptomen zijn niet specifiek voor baarmoederhalskanker. Ze kunnen een teken zijn van andere, vaak goedaardige, gezondheidsproblemen. Als je een of meer van deze symptomen opmerkt, raadpleeg dan je arts of gynaecoloog.

Screening en diagnostiek

Screening maakt het mogelijk om een precancereuze letsel of een mogelijk beginnende kanker te ontdekken, ruim vooraleer zich de eerste symptomen manifesteren. Hoe vroeger baarmoederhalskanker wordt ontdekt, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling.

In Vlaanderen wordt er door de overheid gratis screening op baarmoederhalskanker via een uitstrijkje georganiseerd. De test wordt om de drie jaar aangeboden aan vrouwen van 25 tot 65 jaar, die geen bijzonder risico lopen om baarmoederhalskanker te krijgen.

In Brussel en Wallonië wordt een georganiseerde screening voorbereid. In afwachting van de invoering ervan genieten vrouwen tussen 25 en 65 jaar de volledige terugbetaling van een uitstrijkje, dat ze om de drie jaar op vrijwillige basis kunnen laten uitvoeren.

Lees meer:

Behandeling

Een gespecialiseerd multidisciplinair medisch team bepaalt voor elke patiënt welke de best mogelijke behandeling is. De keuze hiervan hangt af van het kankertype en het stadium waarin de ziekte zich bevindt, maar ook van de algemene gezondheidstoestand van de patiënt en, voor zover mogelijk, van zijn of haar voorkeur.

Afhankelijk van het stadium waarin de kanker zich bevindt, zijn verschillende behandelwijzen mogelijk:

Levenskwaliteit als prioriteit

Tijdens alle stadia van de behandeling en bij het streven naar een blijvend herstel staat de levenskwaliteit van de patiënt op de lange termijn voorop.

Dat geldt ook op de korte en middellange termijn zodra de ziekte chronisch wordt. In het stadium van de palliatieve zorg, wanneer de ziekte niet meer onder controle te krijgen is, heeft levenskwaliteit absolute prioriteit.

In al deze gevallen zet het medisch team al zijn knowhow in om de levenskwaliteit zo goed mogelijk te bewaken.

Meer informatie over palliatieve zorg en levenseinde

Nevenwerkingen

Het doel van elke behandeling is om kankercellen te vernietigen. Helaas kunnen hierbij ook gezonde cellen worden beschadigd en bijwerkingen worden veroorzaakt. Deze bijwerkingen kunnen sterk van elkaar verschillen, afhankelijk van de behandeling en de patiënt.

In elk geval is het aangeraden om je arts te vragen aan welke nevenwerkingen je je kan verwachten en waar je op moet letten.

Afhankelijk van de soort chirurgische ingreep variëren de nevenwerkingen:

TOTALE HYSTERECTOMIE

Wanneer de baarmoeder en de baarmoederhals zijn verwijderd, is het niet meer mogelijk om zwanger te worden en zullen menstruatiebloedingen uitblijven. Is de patiënt niet in de menopauze en zijn de eierstokken niet verwijderd, dan zal hun hormonale functie pas worden onderbroken vanaf de natuurlijke overgang.

Meer weten over mogelijke nevenwerkingen:

    • Chirurgie
    • Radiotherapie
    • Chemotherapie
    • Doelgerichte therapieën
    • Immuuntherapie
DE OZC, JE PARTNER TIJDENS JE BEHANDELING

De oncologisch zorgcoördinator is een verpleegkundige, gespecialiseerd in kanker, die zorgt voor de praktische uitvoering van de door het multidisciplinair team voorgeschreven behandeling en die de patiënt de hele duur van zijn of haar zorgtraject in het ziekenhuis begeleidt.

Tijdens je behandeling is de oncologisch zorgcoördinator je belangrijkste aanspreekpunt. Hij of zij maakt integraal deel uit van je zorgteam, woont al je consultaties bij en coördineert al je afspraken. Je zorgcoördinator is makkelijk bereikbaar, telefonisch of via e-mail, om je vragen te beantwoorden.

Na de behandeling

Follow-up na de behandeling

Na de behandeling is het van belang dat je gezondheidstoestand wordt opgevolgd. Je krijgt een persoonlijk schema van consultaties en aanvullende onderzoeken (bloedonderzoek, beeldvorming…). Die gebeuren in het begin op regelmatige basis, maar vervolgens geleidelijk minder frequent. Als er tussen twee controles nieuwe aandoeningen of symptomen optreden, is het aangeraden zo snel mogelijk je arts op de hoogte te brengen.

Genezing of remissie?

Remissie betekent een vermindering of volledige verdwijning van tekens die wijzen op de aanwezigheid van kanker. Als alle symptomen zijn verdwenen, is er sprake van volledige remissie. Dat betekent niet noodzakelijk dat de aandoening volledig en permanent voorbij is. Mogelijk hebben sommige kankercellen het overleefd en zijn ze te klein om te worden gedetecteerd. Maar ze kunnen wel het begin zijn van een toekomstige herval. Pas als er nog een extra periode is overbrugd, waarbij medische onderzoeken geen enkele afwijking of kankercel meer kunnen detecteren, is er sprake van genezing. De duur van deze periode hangt af van het kankertype.

Hoe lang moet je wachten op blijvende genezing?

Gemiddeld duurt het vijf jaar voor een kankerpatiënt die geen behandeling meer nodig heeft, genezen wordt verklaard. Maar voor sommige kankertypes kan dat al vroeger gebeuren, terwijl er in zeldzame gevallen na vijf jaar toch nog herval mogelijk is. De algemene regel is dat hoe langer een remissie duurt, hoe groter de kans wordt op blijvende genezing.

FAQ
Veelgestelde vragen

Kan HPV ook kanker veroorzaken bij mannen?

Ja, het humaan papillomavirus (HPV) speelt ook een rol bij het ontstaan van bepaalde hoofd- en halskankers, vooral van de tong en de amandelen, bij zowel mannen als vrouwen. Tabak en alcohol zijn de belangrijkste risicofactoren met betrekking tot deze kankers, maar ze kunnen ook door besmetting met HPV in de hand worden gewerkt.

Daarnaast verhoogt een HPV-infectie ook het risico op peniskanker.

Afhankelijk van hun seksuele activiteiten hebben zowel mannen als vrouwen die met HPV zijn besmet, meer kans om bepaalde anale kankers te krijgen.

Het is daarom van belang bij jongens op vroege leeftijd vaccinatie te overwegen om hun risico op kanker te verminderen en de overdracht van HPV te vermijden.

Is zwangerschap nog mogelijk na baarmoederhalskanker?

Dat hangt af van het stadium waarin de kanker zich bevindt en de soort chirurgische ingreep die wordt verricht.

In een voorstadium van kanker of in gevallen van vroege kanker kan de ingreep beperkt zijn. Als de baarmoeder bij de behandeling kan worden gespaard, is een zwangerschap daarna mogelijk. Dit vereist wel nauwlettend medisch toezicht.

Als je besmet bent met het humaan papillomavirus (HPV), krijg je dan automatisch kanker?

Zeker niet! De 200 soorten papillomavirus bevorderen lang niet allemaal de ontwikkeling van kanker. In de meeste gevallen elimineert het lichaam het virus spontaan binnen de twee jaar na besmetting. Er bestaat dan geen bijzonder risico op kanker.

Beschermen condooms tegen HPV?

Condooms bieden slechts gedeeltelijke bescherming tegen HPV, omdat overdracht kan plaatsvinden via geslachtsdelen die niet door het condoom worden bedekt. Het wordt echter aanbevolen om een condoom te gebruiken, vooral als je wisselende seksuele partners hebt.

Welke zijn de symptomen van een HPV-infectie?

In de meeste gevallen gaat een HPV-infectie niet gepaard met klachten. Bepaalde types HPV kunnen genitale wratten veroorzaken, maar die houden niet noodzakelijk verband met baarmoederhalskanker.

Kan een zwangere vrouw HPV overbrengen op de foetus?

Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat HPV tijdens de zwangerschap kan worden overgedragen op een foetus.

Als ik besmet ben met HPV, betekent dit dan dat mijn partner ontrouw is geweest?

Niet noodzakelijk. Het virus is zo wijdverspreid onder mensen en bestaat al zo lang dat de meerderheid van de seksueel actieve mensen er vroeg of laat mee besmet raakt. Het is moeilijk te bepalen hoe lang iemand besmet is omdat er geen specifieke klachten zijn, of wie ‘verantwoordelijk’ is voor de besmetting.

Is het vaccin effectief als je al geslachtsgemeenschap hebt gehad?

De meest effectieve bescherming wordt geboden door vaccinatie vóór de eerste besmetting en dus vóór de eerste geslachtsgemeenschap.

Biedt het vaccin 100% bescherming?

Neen. Vaccinatie beschermt alleen tegen de belangrijkste stammen van het humaan papillomavirus die verantwoordelijk zijn voor ruim 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker. Het vaccin biedt dus een goede, maar geen volledige bescherming.

Het is mogelijk om besmet te raken met virussen waar vaccinatie geen bescherming tegen biedt. Dit risico verklaart waarom het belangrijk is om zelfs bij gevaccineerde vrouwen een screening uit te voeren, waarbij vanaf de leeftijd van 25 jaar om de drie jaar een uitstrijkje uit de baarmoederhals wordt genomen.

Hoe lang biedt het vaccin bescherming?

Volgens de huidige onderzoeken en de meest recente gegevens bedraagt de beschermingsduur minimaal 10 jaar. Er zijn echter nog geen gegevens bekend over de effectiviteit op langere termijn. Het is daarom nog niet bekend of een hervaccinatie nodig zal zijn.

Is na vaccinatie nog steeds een uitstrijkje nodig?

Ja! De huidige vaccins bieden ruim 70 procent en dus geen totale bescherming tegen baarmoederhalskanker. Ook als ze gevaccineerd zijn, moet bij vrouwen van 25 tot 65 jaar om de 3 jaar een uitstrijkje worden genomen, of vaker als de arts dat nodig acht.