Hormoontherapie

Wat is hormoontherapie?

Hormoontherapie is een behandeling die erin bestaat de werking of de productie van natuurlijke hormonen te blokkeren om de ontwikkeling van kankercellen te verhinderen. In tegenstelling tot de chemotherapie of de radiotherapie die de kankercellen snel willen vernietigen, tracht de hormoontherapie ze op langere termijn te doen afsterven door een voor hen ongunstig hormonaal milieu te creëren.

Mechanismen en mogelijke behandelingen bij hormoontherapie

 De ontwikkeling van bepaalde kankercellen wordt gestimuleerd door de hormonen. Deze hormonen zetten zich vast op de receptoren aan de oppervlakte van de cellen. De receptoren worden vervolgens geactiveerd en zetten binnenin de cel reacties aan gang, zoals een celdeling. Je kunt het hormoon vergelijken met een sleutel die een slot opent (de hormonale receptor van de cel). Dit schenkt meer inzicht in de strategieën die werden ontwikkeld op het niveau van de behandelingen met hormoontherapie:

  • Strategie 1: de productie van hormonen wordt geblokkeerd (de sleutel wordt weggehaald).
  • Strategie 2: het hormoon krijgt geen kans om te handelen op het niveau van zijn receptor (het slot wordt geblokkeerd).
  • Strategie 3: de twee tegelijk.

Hormoongevoelige kanker

Dit wordt gezegd van een kanker waarvan de groei wordt gestimuleerd door hormonen. Een analyse in labo is nodig om te weten of men te maken heeft met een hormoongevoelige kanker. Niet alle kankercellen zijn immers uitgerust met hormoonreceptoren. Voor deze analyse moet een stukje van de tumor verwijderd worden.

Indien nodig kan een hormoontherapie voorgesteld worden, afzonderlijk of in combinatie met andere behandelingen. De hormoontherapie is bijzonder belangrijk geworden in de behandeling van sommige borst- en prostaatkankers. Soms wordt ze ook gebruikt tegen andere kwaadaardige tumoren (baarmoeder, schildklier, eierstokken, nieren).

Hormoonbehandeling bij borstkankers

Hormoonbehandeling voor de menopauze

In het geval van een hormoongevoelige borstkanker vóór de menopauze wordt getracht de oestrogeenproductie op te heffen door:

  • ablatie van de eierstokken langs chirurgische weg (ovari-ectomie), aangevuld met medicatie, of
  • enkel medicatie

Hormoonbehandeling na de menopauze

Het nut van de hormoonbehandeling na de menopauze, met het oog op hormoongevoelige borstkankers, is ruim bewezen. Twee verschillende behandelingen zijn beschikbaar.

  • Ofwel worden de oestrogeencelreceptoren geblokkeerd met behulp van een geneesmiddel (Tamoxifen)
  • Ofwel verhindert men de synthese van oestrogeen door de weefsels (vet, lever, spier, borst) die dit hormoon na de menopauze nog in kleine hoeveelheden produceren. Hiervoor gebruikt men een ander type medicatie (aromatase-inhibitoren).

Gunstige effecten van de hormoontherapie

Verschillende studies hebben aangetoond dat hormoonbehandeling, als aanvulling op chirurgie, leidt tot een duidelijke vermindering van:

  •  de sterftecijfers door borstkanker
  •  het recidivepercentage
  •  het aantal kankers dat zich ontwikkelt in de andere borst

De behandeling met Tamoxifen heeft nog andere gunstige effecten, zoals:

  • vermindering van de sterftecijfers door hart- en vaatziekten
  •  bescherming tegen osteoporose (progressief brozer worden van de beenderen)

Hormoontherapie is een behandeling van lange duur. Normaal gezien duurt ze 5 jaar. Tegenwoordig beveelt men zelfs aan om ze tot 10 jaar lang toe te dienen.

Bijwerkingen zijn mogelijk

  • Opvliegers, huiduitslag, discreet bloedverlies langs vaginale weg, jeuk aan de schaamspleet... De intensiteit hiervan verschilt van geval tot geval.
  • Tamoxifen kan uitzonderlijk de ontwikkeling van een kanker van het baarmoederslijmvlies (of de baarmoeder) bevorderen. Daarom is het nodig elke vaginale bloeding te melden aan de huisarts en is een jaarlijks gynaecologisch onderzoek noodzakelijk.
  • De aromatase-inhibitoren gaan soms gepaard met gewrichtspijn en een risico op osteoporose.

De voordelen wegen zwaarder dan het ongemak

De voordelen van de hormoonbehandeling overtreffen ruimschoots de ongemakken ervan.

Hormoonbehandeling bij prostaatkankers

De prostaat is een klier van de mannelijke geslachtsorganen die een rol speelt in de aanmaak van sperma. 

Hormoontherapie heeft een belangrijke plaats in de behandeling van prostaatkanker. 

Ze kan op zich gebruikt worden (als palliatieve behandeling als de kanker niet meer genezen kan worden), of in sommige gevallen in combinatie met andere behandelingen als radiotherapie en chirurgie. Dan heeft ze tot doel om de geneeskansen te verhogen.

Als een behandeling tenminste noodzakelijk is, wat niet altijd het geval is bij een zeer oude zieke met een niet zo agressieve vorm van prostaatkanker.

De hormoontherapier gaat voornamelijk gepaard met warmteopstoten en vermindering van de seksuele prestaties of impotentie. Bepaalde patiënten kampen met verschillende klachten (duizeligheid, huiduitslag, vermoeidheid, spierpijn, bloedarmoede,…). In zeldzame gevallen stelt men een gynaecomastie vast (zwelling van de tepels). Een andere bijwerking van hormoontherapie is wat genoemd wordt het “metaboolsyndroom”. Gewichtstoename, verhoging van het cholesterolgehalte in het bloed en een verhoogde bloeddruk doen het risico op hartproblemen toenemen.

Meer info over hormoontherapie tegen prostaatkanker vind je in de rubriek behandelingen bij 'Prostaatkanker'

 

 

Getuigenissen

“Mijn verhaal begon enkele dagen na nieuwjaar, wanneer iedereen elkaar een gelukkig nieuwjaar en een goede gezondheid wenst. Ik voel een minuscuul bolletje in mijn borst, te vergelijken met een kleine rijstkorrel. Ik ben in verlof, dus ik ga dezelfde dag naar mijn dokter. Zij voelt niets, maar schrijft me voor alle zekerheid toch een echografie voor.Lees verder