Pijnbehandeling
De pijn maximaal verzachten
Als er over kanker gesproken wordt, denken velen meteen aan "pijn". Dat is absoluut niet de regel. Een kanker is als zodanig zelden pijnlijk. Pijn kan echter worden veroorzaakt door het binnendringen in, of het samendrukken van organen, bloedvaten of zenuwen.
Er bestaan vele behandelingsmogelijkheden, van aspirine tot morfine (dat een uitstekend geneesmiddel is als het correct wordt gebruikt), via palliatieve radiotherapieën of chemotherapieën (om de pijn van de patiënt te verlichten zonder genezing na te streven).
Om echt doeltreffend te zijn, moeten deze behandelingen onder medisch toezicht worden toegediend en moet de patiënt ze nauwgezet opvolgen, bijvoorbeeld door de voorgeschreven dosissen van de pijnbestrijders te respecteren.
In de algemene geneeskunde hebben de verbeterde pijnbestrijdende behandelingen en de aanpak van het levenseinde voor een omwenteling gezorgd in de medische praktijk en in de beleving door de zieken. We citeren in dit verband dr. Michel Vanhalewyn, huisarts in Brussel (Société scientifique de Médecine générale), die deze evolutie in de pijnbehandeling van dichtbij heeft beleefd.
Wat pijn ons heeft geleerd…
"Alles begon in de jaren 80, met de opkomst van de palliatieve zorgen in België. Dit opende de deur naar een andere aanpak van algemene geneeskunde waarbij we beter leerden omgaan met een dubbele verantwoordelijkheid: de verantwoordelijkheid die resulteert uit algemene – medische, psychologische, sociale of spirituele – zorgen, maar ook de verantwoordelijkheid voor die zorgen waarvoor men niet meer vanzelf aan ziekenhuisopname denkt, dankzij een interdisciplinaire aanpak en inzet."
Een interdisciplinaire aanpak
"De artsen uit de jaren 80 waren eerlijk gezegd niet opgeleid voor die rol. Velen van ons hebben de 3-jarige opleiding van het RAMPE-project (Réseau d’aide médicale palliative extra-muros – 'netwerk van palliatieve medische hulp buiten de muren') gevolgd. We hadden het er over pijn, dyspneu (ademnood), doorligwonden, problemen met de spijsvertering, bewustzijnsstoornissen. Maar ook over biomedische, psychologische, sociale en spirituele problemen."
"We ontdekten er het belang van een interdisciplinaire benadering: echte samenwerking met verpleegsters met specialisatie in palliatieve zorgen. Zij hadden competenties die wij niet hadden en die ons niet aangeleerd waren. Die zijn vanaf toen kunnen ontstaan. De spelregels, anders gezegd de rol, de verantwoordelijkheid en de beperkingen van elkeen tegenover de zieke en zijn familie, werden gedefinieerd. Zo kon zich, in samenwerking met de lokale experts, de specialisten van de pijn, de oncologen met specialisatie in chemotherapie- en radiotherapiebehandelingen en de andere zorgverstrekkers, het concept ontwikkelen van de thuisverzorging van een patiënt die aan kanker leed."
Geneesmiddelen? Minder moet evenzeer mogelijk zijn!
Met de jaren is de medicijnbenadering verfijnd. "Geneesmiddelen moeten weldoordacht gegeven en soms verminderd in plaats van vermeerderd worden", meent dr. Vanhaleweyn. "Chronische pijnen blijven moeilijk te overwinnen. De uitsluitend biomedische optie heeft vaak haar onvermogen bewezen. Reden waarom de behandeling werd uitgebreid met de bio-psycho-sociale en de gedragsbenadering. Deze helpt bij het doorbreken van de vicieuze cirkel, waarin mensen die langdurig lijden dreigen weg te glijden zodat een situatie ontstaat waarin de pijn wordt onderhouden en waar deze het verminderd aanpassingsvermogen en/of de depressie voedt."
Het einde van de grenzen tussen acuut en chronisch
De beheersing van acute pijnen heeft sinds het einde van de jaren 80 een enorme progressie geboekt op therapeutisch vlak. Patiënten genieten nu van meer doorgedreven curatieve en palliatieve zorgen, zodat ze langer met een relatief goede levenskwaliteit kunnen leven.
Dr. Vanhaleweyn: "De meeste van die problemen zijn voortaan goed onder controle, maar we hebben ze nog niet voor 100 procent overwonnen. De regel van 70 procent overlijdens in het ziekenhuis en 30 procent thuis corrigeert zich geleidelijk. We hebben het risico geïntegreerd dat een onverwachte acute situatie zich toevoegt aan de chronische ziekte. Meer nog: we anticiperen hierop, omdat het deel uitmaakt van ons preventiewerk. Dankzij noodprotocols hebben we het gepaste voorschrift tegen een pijn, een ademhalingsprobleem of een andere acute situatie die oncontroleerbaar wordt. Verder voorziet het in snelle toegang tot gepaste geneesmiddelen die, gekoppeld aan gepaste handelingen, bijvoorbeeld zullen helpen een bloeding te stelpen bij een zieke die aan een kanker van het gezicht lijdt. En dit zonder dringende ziekenhuisopname."
Afgelopen met het isolement
Al vijftien jaar maken opleidingen in palliatieve zorgen deel uit van de regelmatige bijscholingen en de basisopleidingen van toekomstige artsen. Ze worden ook kwaliteitscriteria voor de rusthuizen. Bij de huisartsen is er de snelle doorbraak van de idee om uit het isolement te treden en te werken met een team in steun. Luisteren naar de patiënt, de tijd nemen om zijn behoeften en verwachtingen te horen, zonder onderbroken te worden door een dokter met te weinig tijd of die dit of dat punt niet belangrijk vindt, wint terrein… Pijnverzorging en de benadering van het levenseinde hebben de dokters veranderd.
Handelen maar ook steunen
Het woord "palliatief" komt van het Latijnse "pallium": "mantel", iets dat "beschermt"… Wanneer iemand getroffen is door een ernstige, progressieve ziekte die naar een fatale afloop kan leiden of al in het terminale stadium verkeert, krijgen palliatieve zorgen heel hun betekenis. Ze zijn bedoeld om de fysieke pijnen en elk ander symptoom te verlichten, en ook rekening te houden met het psychische, sociale en spirituele lijden. De doelstelling in die globale begeleiding van de zieke en zijn omgeving is de best mogelijke levenskwaliteit te bereiken, en tegelijk de autonomie van de patiënt maximaal te vrijwaren.
