Lymfoedeem

Een lymfoedeem van de arm is een klassieke complicatie bij de behandeling (radiotherapie en chirurgie) van borstkanker. De oorzaak is een blokkering van de lymfekanalen in de oksels of ter hoogte van de sleutelbeenderen, na het wegsnijden van de lymfeklieren in de oksels en/of een radiotherapie van de oksels. Dit leidt tot een capaciteitsvermindering van de lymfecirculatie (vloeistof die tussen de cellen stroomt). Een lymfoedeem kan zich voordoen binnen de vijf jaar na een borstsparende behandeling en binnen de 15 jaar na een borstamputatie. Tegenwoordig doet het probleem zich niet meer zo vaak voor als vroeger, omdat zowel de chirurgie als de radiotherapie veel verfijndere ingrepen aan de oksels mogelijk maakt.

Sommige omstandigheden kunnen de ontwikkeling van een lymfoedeem bevorderen.

• Verwondingen: letsels t.h.v. de arm of oksel kunnen lymfevaten beschadigen.
• Repetitieve handelingen gedurende lange tijd: bandwerk, dactylografie, kassierster,…
• Klassieke kneedmassage die niet is afgestemd op het lymfoedeem
• Extreme temperaturen  (vermijd vakanties in warme landen, de sauna, hete baden,…)

Risicopatiënten of patiënten die al een lymfoedeem hebben gehad, moeten goed geïnformeerd worden. Heel wat lymfoedemen van de arm kunnen immers vermeden worden. Bedoeling is om te vermijden dat ook de overblijvende lymfevaten aangetast worden, en proberen de lymfevorming op een zo laag mogelijk niveau te houden.

Belangrijke tips

• Vermijd kleding met strakke of elastische mouwen.
• Slaap niet op de behandelde kant. Slaap bij voorkeur op de rug met de arm op een hoofdkussen. 
• Laat geen injecties zetten of bloedafname uitvoeren aan de behandelde kant. De bloeddruk meten aan de geopereerde kant valt ook af te raden. 
• Let goed op bij het verzorgen van de handen en vermijd elke blessure rond de nagels. 
• Draag best aangepaste handschoenen om sneetjes te vermijden bij huishoudelijk werk, afwas, naaiwerk of tuinieren. Ontsmet onmiddellijk de wonde bij een kwetsuur en behandel ze plaatselijk wanneer zich een infectie voordoet. Neem dezelfde voorzorgsmaatregelen om brandwonden en beten of krabben van huisdieren te vermijden. 
• Vermijd overmatige blootstelling aan de zon, want dit kan een acute huidreactie veroorzaken die een oedeem kan doen ontstaan. 
• Vermijd zware spierinspanningen of geforceerde uitrekkingen bij het dragen van zware lasten. Dit betekent uiteraard niet dat lichaamsbeweging niet mag.

Het gebruik van diuretica (plastabletten) bij een lymfoedeem is absoluut af te raden. Diuretica zorgen er namelijk alleen voor dat water wordt uit geplast. Diuretica zullen het oedeem niet verhelpen, en mogelijks zelfs verergeren.

Fysiotherapeutische behandeling

Hoe vroeger je ermee begint en hoe beter je de behandeling op peil houdt, des te doeltreffender ze zal zijn.

• Manuele lymfedrainage
  Massage die speciaal ontworpen is voor lymfoedeem zorgt ervoor dat het oedeem weggevoerd wordt naar zones die voordien al zijn voorbereid om het te ontvangen en daarna naar de algemene lymfe- en bloedcirculatie.
• Trapsgewijze pneumatische drainage of pressotherapie
  Een opblaasbaar apparaat in vilt brengt een golfcompressie op gang.  
• Geleidelijke fixatie
  Wordt toegepast wanneer het oedeem na een van de vorige handelingen verkleind is. De fixatie moet niet gebeuren met louter elastische weefsels, maar met banden die speciaal daarvoor geweven zijn en maximum 50 procent elastische vezels bevatten.