Stoma

Een stoma is een niet-natuurlijke, al dan niet kunstmatige opening die een lichaamsholte met de buitenkant van het lichaam verbindt.

Urostoma

Is de blaas verwijderd, dan kan de urine het lichaam niet meer op de natuurlijke manier verlaten. Een chirurg kan dan de urinewegen rechtstreeks omleiden tot buiten het lichaam, via een artificiële lichaamsopening (een stoma) in de buik. Urine wordt dan opgevangen in een zakje. Er kan ook chirurgisch een soort van nieuwe blaas gemaakt worden waarin urine opgeslagen wordt in een stuk darm. Er bestaan verschillende manieren voor. 

Incontinent urinereservoir

Hiervoor wordt een stukje dunne darm van ongeveer vijftien centimeter gebruikt. Daarvan wordt een soort zakje gemaakt, een namaakblaas. De arts sluit beide urineleiders erop aan. Daarna maakt hij rechtsonder in de buikwand een opening, waar hij het open deel van het stukje darm doorheen schuift. Dit hecht hij vast op de buikhuid. De plaats waar de darm op de huid is vastgehecht, heet het urinestoma. De operatie wordt ook een ‘Brickerblaas’ genoemd.

De blaas heeft geen afsluitmechanisme: de urine loopt rechtstreeks naar buiten. Om het zo ontstane urinestoma heen bevestigt de arts op de buik een opvangzakje, dat de urine opvangt. De urine loopt dus voortaan vanaf de nieren via de urineleiders in de nieuwe blaas. Vandaar loopt de urine vanzelf in het zakje buiten het lichaam. Een nadeel van die methode is dat de patiënt de hele dag lang een zakje op de buik moet dragen.

Continent urinereservoir

Voor het maken van een continent urinereservoir of continent urinestoma, gebruikt de arts een stuk dikke en/of dunne darm van ongeveer vijftig centimeter. Van dat stukje darm maakt hij een zakje. Daarop verbindt hij de beide urineleiders op een speciale manier, zodat een klepsysteem ontstaat. De urine kan vrijwel niet vanuit het zakje in de urineleiders of nieren terugstromen. De arts leidt het reservoir op een speciale manier door de buikhuid heen en zet het vast. Een klep zorgt ervoor dat de urine niet spontaan uit de nieuwe blaas buiten het lichaam kan lopen.

Het leegmaken van de blaas gebeurt door de patiënt zelf met een katheter (fijne buis). Dit moet minimaal vier keer per dag gebeuren. Een zo gevormde blaas lijkt op de oude blaas. Het voordeel van de methode is dat je geen opvangzakje op je buik hoeft te dragen. Helaas is een continent urinestoma niet bij iedereen mogelijk.

Activiteiten

Eenmaal thuis moet je als patiënt leren hoe je dagelijks omgaat met een stoma. Soms vraagt men zich af of met een stoma wel normaal te leven valt. Sommige patiënten zijn bang dat anderen het opvangzakje zullen zien of ruiken. Gelukkig zijn er meestal geen grote problemen.

Over het algemeen hoeft een stoma op zich geen belemmering te zijn om weer aan het werk te gaan. Bij zwaar lichamelijk werk is overleg met de behandelende arts of de bedrijfsarts aan te raden. Of en in hoeverre een patiënt zijn bezigheden als voorheen kan uitvoeren, hangt in belangrijke mate af van het resultaat van de behandeling. Een patiënt die wil sporten, kan dat met de arts bespreken. In de praktijk blijkt het beoefenen van de meeste sporten mogelijk te zijn.

Seksualiteit

Een stoma kan spanningen geven in de seksuele relatie. Onzekerheid over het opvangzakje kan het ongedwongen vrijen belemmeren. Bovendien kunnen bij mannen bij wie de blaas verwijderd werd, erectiestoornissen optreden. Bij het verwijderen van de blaas kunnen de zenuwen naar de geslachtsdelen dan immers beschadigd raken. 

Belangrijk is dus dat arts, patiënt en partner voor de operatie ook de gevolgen voor de seksualiteit bespreken. Ontstaan er na de operatie problemen, dan is het verstandig die met de behandelende arts of de stomaverpleegkundige te bespreken. Die kunnen indien nodig doorverwijzen naar andere specialisten.

Voedingstips

Bij een urostoma (kunstmatige opening ter hoogte van de urinewegen) hebben mensen vaak de neiging om minder te gaan drinken, om de hoeveelheid urineproductie te beperken. Dit verhoogt evenwel de kans op infecties.

• Drink minimaal 2 liter per dag.
• Geurhinder (asperges, eieren) en verkleuring (rode bieten) zijn niet schadelijk maar soms sociaal ongewenst.
• Veenbessen (sap of tabletvorm) helpen tegen infecties.

Voor meer informatie over voeding bij kanker zie rubriek Leven met kanker > Voeding en recepten.

Ileostoma

Een ileostoma is een kunstmatige opening, aangelegd op het laatste deel van de dunne darm wanneer de dikke darm niet goed meer functioneert.

Voedingstips

• vermijd overgewicht: buikplooien verhinderen een goede afsluiting van de stoma;
• probeer de richtlijnen voor een evenwichtige, gezonde voeding te volgen en kies binnen deze richtlijnen voor de voedingsmiddelen die u best verdraagt;
• snijd uw voeding fijn en kauw goed.

Bij een ileostoma gaan, doordat de stoelgang weinig of niet ingedikt is, veel vocht en zout verloren, waardoor duizeligheid en vermoeidheid kunnen optreden. Zorg daarom voor:

• een vochtinname van minimaal 2,5 liter/dag;
• zoutrijke voeding.

Na verloop van tijd zal de dunne darm vanzelf (ten dele) de functie van de dikke darm overnemen, waardoor de stoelgang vaster wordt.

Vloeibare stoelgang

• verkies stoelgangdikkende voedingsmiddelen: thee, rijst, beschuit, geroosterd brood, havermout, rijpe banaan, geraspte bruin geworden appel, appelsap (bij voorkeur ongezeefd), bosbessensap, wortelsap;
• leg een lijst aan van voedingsmiddelen die bij u te vloeibare stoelgang geven, en mijd deze voedingsmiddelen tijdelijk

Verstopping stoma

• goed kauwen is belangrijk om verstopping preventief te vermijden;
• volgende producten kunnen een verstopping van de stoma veroorzaken: vezelrijk fruit (mango, citrusfruit, verse ananas), vezelrijke groenten (selder, asperges), champignons, maïs, taai en draderig vlees, noten, pinda’s, popcorn, gedroogde vruchten (dadels, vijgen, pruimen).

Huidirritatie

Voornamelijk bij vloeibare stoelgang kunnen volgende voedingsmiddelen de huid rond het stoma irriteren: citroensap en andere zuurhoudende vruchtensappen, sterk gekruide gerechten, azijn.

Gasvorming

• gasvorming kan op sociaal gebied voor ongemak zorgen, maar is niet schadelijk. De mate waarin bepaalde producten gasvorming veroorzaken, verschilt van persoon tot persoon;
• consumptie van melk en/of botermelk zou gasvorming kunnen tegengaan;
• mijd het inslikken van lucht (kauwgom, roken, te snel eten);
• voedingsmiddelen die gasvorming kunnen veroorzaken zijn:
  • koolsoorten (met uitzondering van bloemkool en broccoli), prei, ui, peulvruchten, look;
  • koolzuurhoudende dranken (bier, spuitwater, limonades, schuimwijn);
  • voedingsmiddelen rijk aan enkelvoudige suikers (voedingsmiddelen met een zoete smaak).

Geurhinder

• geurvorming kan op sociaal gebied voor ongemak zorgen, maar is niet schadelijk;
• voedingsmiddelen die geurhinder kunnen veroorzaken zijn: kruiden, specerijen, sterk gekruide voedingsmiddelen, ui, asperges, look, prei, peulvruchten, eieren, melk en vis;
• ook bepaalde geneesmiddelen kunnen verantwoordelijk zijn voor geurvorming; • geurhinder kan vermeden worden door een aspirine of aromatische olie aan het stomazakje toe te voegen.

Verkleuring

• het kan gebeuren dat de stoma-inhoud verkleurt, maar dit duidt niet noodzakelijk op een probleem;
• de kleur van de ontlasting is afhankelijk van wat men gegeten heeft. Opvallende verkleuring treedt op na het eten van onder meer bieten en spinazie, en na het drinken van bosbessensap;
• ook ijzerpreparaten kunnen verantwoordelijk zijn voor verkleuring.

Colostoma

Een colostoma is een kunstmatige opening ter hoogte van de dikke darm, meestal aangelegd op het afdalende gedeelte van de dikke darm.

Voedingstips

• drink veel;
• eet vezelrijke voeding (volkorenproducten, fruit, groenten).

Gasvorming

• gasvorming kan op sociaal gebied voor ongemak zorgen, maar is niet schadelijk. De mate waarin bepaalde producten gasvorming veroorzaken, verschilt van persoon tot persoon;
• consumptie van melk en/of botermelk zou gasvorming kunnen tegengaan;
• mijd het inslikken van lucht (kauwgom, roken, te snel eten);
• voedingsmiddelen die gasvorming kunnen veroorzaken zijn:
  • koolsoorten (met uitzondering van bloemkool en broccoli), prei, ui, peulvruchten, look;
  • koolzuurhoudende dranken (bier, spuitwater, limonades, schuimwijn);
  • voedingsmiddelen rijk aan enkelvoudige suikers (voedingsmiddelen met een zoete smaak).

Geurhinder

• geurhinder door het stomazakje kan op sociaal gebied voor ongemak zorgen, maar is niet schadelijk;
• voedingsmiddelen die geurhinder kunnen veroorzaken zijn: kruiden, specerijen, sterk gekruide voedingsmiddelen, ui, asperges, look, prei, peulvruchten, eieren, melk en vis;
• ook bepaalde geneesmiddelen kunnen verantwoordelijk zijn voor geurvorming;
• geurhinder kunt u vermijden door een aspirine of aromatische olie aan het stomazakje toe te voegen.

Verkleuring

• het kan gebeuren dat de stoma-inhoud verkleurt, maar dit duidt niet noodzakelijk op een probleem;
• de kleur van de ontlasting is afhankelijk van wat u gegeten hebt. Een verkleuring treedt op na het eten van ondermeer bieten en spinazie, en na het drinken van bosbessensap;
• ook ijzerpreparaten kunnen verantwoordelijk zijn voor verkleuring.

 Voor meer informatie over voeding bij kanker zie rubriek Leven met kanker > Voeding en recepten.