Recidief, herval, uitzaaiingen ...

Recidief, herval of uitzaaiingen ... Termen die soms door elkaar worden gehaald, soms verkeerd worden gebruikt, en toch heel verschillende situaties omschrijven.

Wat is een recidief? 

We spreken van een recidief als er een nieuwe kanker ontstaat in een orgaan dat eerder al werd getroffen door een eerste kwaadaardige tumor.

Wat is een herval?

We hebben het over een herval als de eerste kanker na een periode van complete remissie opnieuw opduikt. (lees meer over remissie op de pagina 'Kanker, van remissie tot genezing'). Afhankelijk van de plaats spreken we van een:

• lokaal herval (op dezelfde plaats als de eerste kanker)
• regionaal herval (uitzaaiingen in de lymfeklieren die het orgaan draineren dat werd getroffen door de oorspronkelijke kanker)
• herval op afstand, in een ander orgaan (uitzaaiingen in de lever, de longen, de botten, ...)

Wat is een uitzaaiing?

Dat is een secundaire 'kolonie' van kankercellen die zich op een afstand van de aanvankelijke kanker vestigt en daar gaat uitbreiden. Die uitzaaiingen kunnen worden ontdekt bij de eerste diagnose van kanker, maar kunnen zich ook uiten na een korte of langere remissieperiode.

Het is altijd de beginkanker die de aard van de ziekte bepaalt. Zo blijft een prostaatkanker die naar de botten is uitgezaaid een prostaatkanker die niets met botkanker heeft te maken, want botkanker ontstaat uit botcellen.

Zijn al deze situaties even ernstig?

Neen, want het gaat om verschillende situaties. In het geval van:

• een recidief zal alles afhangen van de aard en uitbreiding van de nieuwe tumor
• een herval varieert de prognose van het ene type van kanker tot het andere, en naargelang de plaats (lokaal, regionaal of op afstand) en uitbreiding van het herval

Veel gestelde vragen

Waarom krijgen sommige mensen af te rekenen met meerdere verschillende kankers?

Er zijn bepaalde risicofactoren in onze leefstijl die het risico op kanker verhogen. Het effect cab die risicofactoren zal zich vaak niet beperken tot één orgaan maar ook effecten uitoefenen op andere organen.

Een eerste kanker in een long kan bijvoorbeeld de voorbode zijn voor andere, omdat alle longpijpen in beide longen beschadigd werden door jarenlang tabaksgebruik. Zo heeft Sigmund Freud waarschijnlijk meerdere mondkankers gehad als gevolg van de sigaren die hij voortdurend bleef roken!

Waarom wordt iemand opnieuw getroffen door dezelfde kanker?

Omdat de behandelingen niet alle kankercellen hebben kunnen vernietigen.

Deze kankercellen gaan

•  ofwel zich op anarchistische wijze blijven vermenigvuldigen en snel tot de diagnose van terugval leiden (meestal enkele maanden of jaren na het einde van de behandeling)
•  ofwel "sluimerend", latent aanwezig blijven gedurende een erg lange periode, totdat een of meer factoren opeens als "trigger" werken. Dit verklaart de zeldzame zeer laattijdige recidieven die bijvoorbeeld bij borstkanker werden vastgesteld, tot meer dan 20 jaar na de initiële diagnose.

Zijn alle kankercellen in staat uitzaaiingen (metastases) te veroorzaken?

Zeker niet. Vele kankercellen verlaten de oorspronkelijke tumor, maar slechts uitzonderlijk slaagt er eentje om "wortel te schieten".

Het gastweefsel speelt vermoedelijk een belangrijke rol in de lokalisering en de al dan niet snelle ontwikkeling van uitzaaiingen. Dankzij veel onderzoek wordt beetje bij beetje het raadsel van de interactie tussen kankercellen en gastweefsel ontrafeld. Het doel van dat onderzoek is nieuwe behandelingen te ontwikkelen om specifiek de installatie of de ontwikkeling van uitzaaiingen te blokkeren.

Zijn er voorspellende factoren voor het risico van uitzaaiingen?

Ja, maar die kunnen sterk verschillen van de ene kanker tot de andere. Bijvoorbeeld de grootte van de oorspronkelijke tumor, de aanwezigheid van loco-regionale indringing...

Deze voorspellende factoren geven enkel een waarschijnlijkheid van uitzaaiingen. Onderzoek in de moleculaire biologie leidt tot de ontwikkeling van prognose-instrumenten voor een nog betere identificatie van de patiënten met een reëel gevaar op uitzaaiingen. Afhankelijk van dit individuele risico zullen "adjuvans"-behandelingen worden voorgesteld (radiotherapie, chemotherapie, hormonentherapie, andere medicatie) als aanvulling op de chirurgie.

Kan een uitzaaiing optreden in alle organen?

In theorie wel. In de praktijk wordt echter vastgesteld dat, afhankelijk van het type kanker, bepaalde locaties meer in aanmerking komen voor uitzaaiingen.

De meeste uitzaaiingen op afstand verspreiden zich bijvoorbeeld via de bloedbanen. De longen en de lever zijn echte bloedsponzen en daardoor uitgelezen doelwitten voor rondtrekkende kankercellen. Er is een bijzondere affiniteit tussen deze rondreizende kankercellen en het doelweefsel nodig om de installatie en de ontwikkeling van een uitzaaiing (of metastase) mogelijk te maken.

Zijn alle uitzaaiingen even ernstig?

Neen. Alles hangt af van het type kanker. Ook de locatie en de agressiviteit spelen een rol, net zoals de gevoeligheid van de metastases tegenover de behandelingen.

Kan het risico van terugval beperkt worden?

Ja. Precies daarom wordt gekozen voor adjuvansbehandelingen (chemotherapie, radiotherapie, hormonentherapie, doelgerichte behandelingen). Naast deze behandelingen draagt ook een gezonde levensstijl (fysieke activiteit, gewichtsbeheersing, evenwichtige voeding, zeer beperkt alcoholgebruik…) tot op zekere hoogte bij tot beperking van het risico van terugval.

Nog meer vragen?

Dat is perfect normaal.

Aarzel niet om vragen te stellen aan je huisarts. Dankzij zijn grondige kennis van jouw medische toestand zal hij nauwkeurig een persoonlijk antwoord kunnen geven. Je krijgt ook meer algemene informatie bij de permanentie van de Kankerinfo, 0800 12 802.