De huidkankerpandemie en het zonnegedrag van de Belgen

White paper & UV monitor uitgelicht

Huidkanker is wereldwijd en in België de meest voorkomende kanker. Ongeveer 40% van alle kankers die vandaag ontdekt worden, zijn een type van huidkanker. 1 op 5 mensen zal geconfronteerd worden met huidkanker voor de leeftijd van 75. In 2019 waren er 45.733 nieuwe gevallen in België. Het is ook de enige kanker die de afgelopen twee decennia fors is toegenomen. Bovendien wordt de komende tien jaar een verdere toename verwacht.

Hoog tijd dus om paraat te staan en het tij te keren want een groot deel van de huidkankers is te voorkomen door zich goed te beschermen tegen UV-stralen (zon en zonnebank). Stichting tegen Kanker roept de overheid op om mee de schouders te zetten onder een nationaal actieplan dat preventie, opsporing en behandeling omvat om voorbereid te zijn op deze toenemende cijfers.

Voor welke uitdagingen staan we? Welke doeltreffende acties dienen genomen te worden in de toekomst? Stichting tegen Kanker maakte een White Paper over de situatie in België met aanbevelingen voor de toekomst en publiceerde een UV-monitor met een overzicht over de evolutie van het gedrag van de Belgen en de eerste resultaten van 10 jaar UV-preventie.

Huidkanker in opmars, meer preventie dringt zich op

Economische studies wijzen op de voordelen van huidkankerpreventie-programma's voor regeringen en burgers. De economische kosten van huidkankerbehandeling zijn enorm voor de Belgische gezondheidseconomie. Daarom moet primaire huidkankerpreventie hoog op de agenda van de volksgezondheid blijven staan. Er zijn meer inspanningen nodig van zowel de overheid als van de privésector. De ROI hiervan is bewezen in wetenschappelijke publicaties in België en andere landen. De huidige stijging voorkomen kan niet meer, maar afzwakken wel. Hoe minder huidkankers hoe lager de menselijke en financiële kosten.

Waarom huidkankerpreventie? Maakt preventie een verschil?

Om de twee jaar monitort Stichting tegen Kanker de evolutie van de kennis, attitude en het gedrag van de Belgen in verband met UV-bescherming.  Om een gedragsverandering te bekomen, proberen we zoveel mogelijk factoren te beïnvloeden (Zie I-Change model in bijlage). De resultaten van de laatste Ipsos-enquête, wijzen erop dat er nog veel werk is, maar ook dat we toch al wat successen kunnen voorleggen. 

De meest opvallende vaststellingen zijn:

Verandering van kennis, risicoperceptie en attitude?

• Over het algemeen hebben de Belgen een goede kennis van de gevaren van de zon en van de preventiemaatregelen, deze kennis blijft stabiel maar enkele hardnekkige misvattingen blijven bestaan.
• Het valt op dat de 45+ers duidelijk beter op de hoogte zijn over de mythes dan de 35-jarigen. Vrouwen kunnen steeds beter de mythes detecteren, ze zijn ook beter op de hoogte van de blijvende risico’s.
• De belangrijkste misvatting dat voorbruinen op de zonnebank ervoor zorgt dat je minder snel verbrand en dat zonnecrème met een hoge SPF je toelaat om langer in de zon te blijven, zijn zeer hardnekkig.
• Ook beseft men te weinig dat zelfs een lichte zonnebrand de huid blijvend kan beschadigen.

Hoe zit het met het gedrag?

• Het zonnebankgebruik is op 10 jaar tijd zowat gehalveerd van 14% naar 8%.
• Draagvlak voor een verbod blijft boven de 50%, maar is de laatste jaren afgenomen, de verminderde sensibilisatie kan hier een rol spelen.
• Bescherming van kinderen gebeurt dubbel zo goed als bij volwassenen, maar is nog ruim onvoldoende, vooral ook bij gewone activiteiten zoals spelen en sporten. Van alle manieren om zich te beschermen, is smeren het minst efficiënt, maar wel het best gekend. De zon mijden nam na een toename weer af en het dragen van kledij, hoed of zonnebril is slecht ingeburgerd bij volwassenen.
• Het percentage verbrandingen door de zon van volwassenen, maar ook kinderen, is zeer hoog en zware zonnebrand neemt de laatste jaren toe. Zowel volwassenen als kinderen verbranden nog veel te veel in de zon, zeker in vergelijking met het buitenland; kinderen verbranden half zoveel als volwassenen en dat houdt zeker verband met het feit dat ze meer worden beschermd. De cijfers van de volwassenen blijven stabiel, met een uitschieter in 2017 voor lichte verbrandingen. Zware en matige zonneverbrandingen zijn toegenomen. Er kan hier wel een verband zijn met het aantal uren zon (goede of slechte zomer en het aantal zonvakanties).
• 40% van de Belgische bevolking laat zich jaarlijks controleren. Het is vooral belangrijk dat de juiste personen zich tijdig laten checken. Voor opsporing dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen hoog risico- en laag risicopatiënten, dit om de wachtlijsten bij de dermatoloog niet langer te maken, maar wel tijdig de mensen met verdachte letsels op te sporen.
• De maatregelen genomen door sectoren en bedrijven met veel buitenwerkers blijven ruim onvoldoende.

Structurele en organisatieveranderingen (policy en program)

• Meer en meer wordt er in het buitenland ingezet op structurele en duurzame maatregelen. Ook door Stichting tegen Kanker:
• Stichting tegen Kanker pleit voor een Nationaal actieplan opgesteld door overheid en stakeholders om een duurzame aanpak te garanderen zoals dit bijvoorbeeld in Nederland bestaat.
• Daarnaast kan de aanwezigheid van zonnebrandcrème dispensers, schaduwstructuren en natuurlijke schaduw (bomen) op relevante plaatsen (speeltuinen, picknickplaatsen, sportaccommodaties enz.) een wereld van verschil maken. Bescherming is niet langer enkel afhankelijk van gedrag, maar ook van het faciliteren in de omgeving.
• Stichting tegen Kanker werkt ook samen met onderwijs, sportverenigingen (Zonneslimme Scholen, Partnership Hockey, Sport Vlaanderen etc.) en bedrijven om UV-preventie te stimuleren.

Wat zijn de uitdagingen?

De uitdagingen zijn groot! Stichting tegen Kanker neemt het voortouw, maar een hogere prioriteit geven aan huidkankerpreventie door de overheid is nodig.  In sommige regio’s en sectoren heeft men het begrepen en start men met investeringen, maar het kan beter en sneller. Bij onze buren in Nederland, Duitsland en andere Europese landen maakt men er alvast werk van.