Trafiek van ruwe tabak totaal onzichtbaar

Suzanne Gabriels, expert tabakspreventie Stichting tegen Kanker

Verschillende kranten berichtten over de ontmanteling van een illegale sigarettenfabriek in Wetteren. De douane had er een opstartende productielijn met verpakkingsmaterialen ontdekt, evenals een slaapgelegenheid voor 36 werknemers. De FOD Financiën liet weten dat het de eerste keer is dat een verborgen fabriekje met zoveel slaapcapaciteit ontdekt werd. 

In ons land werden er in 2022 vijf illegale fabriekjes ontdekt voor sigaretten en één voor waterpijptabak. Ook 15 pakhuizen werden ontmanteld. België lijkt daarmee een knooppunt voor de illegale handel in tabaksproducten. Een heel groot deel van deze illegale productie is niet voor de Belgische markt bestemd, maar voor export naar de zwarte markten in andere landen, zoals Frankrijk of Groot-Brittannië waar de sigaretten flink duurder zijn dan bij ons.

De tabaksproducenten grijpen dit soort berichten keer op keer aan om hogere accijnzen als grote boosdoener naar voren te schuiven. Wanneer sigaretten heel duur worden, is het voor criminele organisaties erg verleidelijk om namaakproducten te fabriceren. 

Als Stichting tegen Kanker willen we de redenering graag omdraaien. Niet de hogere accijnzen zijn het probleem want die hebben we net nodig om jongeren van het roken af te houden en rokers tot een rookstop te motiveren. Hoe meer je de vraag naar beneden krijgt, hoe kleiner het probleem van illegale handel wordt.

Het probleem zit hem juist in het feit dat er geen accijnzen geheven worden op ruwe tabak waardoor de douane daar geen controle op kan uitoefenen. Bovendien zit de ruwe tabak niet in het track & trace systeem dat de EU heeft opgezet in de strijd tegen de illegale tabakshandel. Via de haven van Antwerpen komt ruwe tabak ons land binnen en via ons uitgebreid wegennet kan ze samen met andere essentiële onderdelen, zoals filters of hulzen, snel vervoerd worden en onder de radar blijven. 

In het actieplan 2018-2022 van Olaf, het Europees bureau voor fraudebestrijding, werd bijzondere aandacht gevraagd voor meer controle op onderdelen en grondstoffen in de strijd tegen de illegale tabakshandel. Om illegale handel aan te pakken moet je naar de bron kijken en de trafiek van deze bestanddelen kunnen volgen. Daarom vanuit Stichting tegen Kanker een ferm pleidooi bij de ministers Van Peteghem en Vandenbroucke om in het kader van het nieuwe antitabaksplan naast hogere accijnzen voor sigaretten en roltabak ook accijnzen te gaan heffen op ruwe tabak.