Zink is een spoorelement (in ons lichaam aanwezig in minimale hoeveelheden) dat een belangrijke rol vervult in veel lichaamsprocessen, zoals de bouw van ons DNA en RNA (erfelijk materiaal), de energieproductie, de celstofwisseling en de regulatie van het immuunsysteem (weerstand) (2). Mensen met kanker nemen zinksupplementen omwille van de immuunversterkende eigenschappen die eraan toegeschreven worden (1,2).
Zink is vooral aanwezig in mager vlees (rund, gevogelte), zeevruchten, eieren, kaas, sojabonen, verrijkte ontbijtgranen, noten en zonnebloemzaden en zemelen (2).
Toepassingen bij kankerbehandeling
Ondervoeding, ook bij kanker, kan leiden tot zinktekort. Zink speelt een rol in de smaakwaarneming. Smaakveranderingen komen geregeld voor bij kanker(behandeling) en zinktekort kan een van de vele oorzaken zijn. Toediening van viermaal 25 mg zinksulfaat per dag kan dit mogelijk verbeteren. Let wel op voor nevenwerkingen als diarree (zie ook paragraaf ‘Algemene bijwerkingen’ hieronder).
Sommige onderzoeken, maar niet alle, tonen een positief effect van (preventieve) zinksuppletie bij smaakverandering door chemo- en/of radiotherapie. (1,3,4,5). Daarnaast tonen onderzoeken een positief effect van zinksuppletie bij orale mondslijmvliesontsteking ten gevolge van chemo- (11,12) en/of radiotherapie (1,11,12). Verder toonde een studie langere overleving aan bij zinksuppletie voor mensen met neus- en keelkanker behandeld met chemo- en radiotherapie (6).
Suppletie van 35 mg zink, tweemaal daags (dus 70 mg zink per dag) voorafgaand en tijdens chemotherapie (16 weken in totaal) toonde bij patiënten met dikkedarmkanker een beter behoud van de levenskwaliteit en minder vermoeidheid dan in de placebogroep (9).
Orale zinksuppletie bij kinderen en adolescenten met acute leukemie zou specifieke nevenwerkingen van de chemotherapie beperken. Zo zou het gebrek aan gewichtstoename tijdens de groei en het ontstaan van infecties vermeden worden. Ze zou ook hun levenskwaliteit kunnen verbeteren (7).
Bij acute leukemie behandeld met chemotherapie, lijkt zinksulfaat de ernst van, en de kans op, mondslijmvliesontsteking te kunnen verminderen (10).
Mogelijke negatieve effecten bij kankerbehandeling
Omwille van de antioxidatieve werking zou zink het effect van behandelingen met een oxiderende werking kunnen verminderen. Dat is het geval bij radiotherapie, cyclofosfamiden, dacarbazine, platinumanalogen, anthracyclines en antitumorale antibiotica bleomycine en mitomycine.
Algemene bijwerkingen
Hoge- en overdosissen zink kunnen ernstige bijwerkingen veroorzaken als een verzwakt immuunsysteem, indigestie, misselijkheid en braken, darmklachten (diarree), hoofdpijn, vermoeidheid en huidaandoeningen. Naast het verlagen van de dosis, kan de inname tijdens de maaltijd, de bijwerkingen beperken. (1,4)
Interacties met andere geneesmiddelen en voedingssupplementen
Bij inname van bepaalde antibiotica (fluoroquinolonen, tetracyclines, penicillamine) moeten zinksupplementen ofwel 2 uur voor of 4 uur na de antibiotica ingenomen worden (1).
De combinatie van zink- met ijzersupplementen kan de absorptie van beide elementen verlagen (1).
Dosering voor volwassenen
Zink moet met voorzichtigheid gebruikt worden in combinatie met radiotherapie, cyclofosfamiden, dacarbazine, platinumanalogen, anthracyclines en antitumorale antibiotica bleomycine en mitomycine. Gebruik in dat geval geen zink tijdens de behandeling en ook niet 2 dagen ervoor en erna.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) zink is 8 mg voor vrouwen en 11 mg voor mannen (8).
Referenties
- www.mskcc.org
- http://ods.od.nih.gov
- Del Fabbro B. et al. Nutrition and the Cancer Patient. Oxford University Press, 2010.
- Vogel J. et al. Handboek voeding bij kanker. de Tijdstroom, Utrecht, 2012.
- www.oncoline.nl
- Lyn Y.S. et al. Effects of zinc supplementation on the survival of patients who received concomitant chemotherapy and radiotherapy for advanced nasopharyngeal carcinoma: follow-up of a double-blind randomized study with subgroup analysis. Laryngoscope, 2009 Jul, 119(7):1348-52.
- Consolo LZ. et al. Zinc supplementation in children and adolescents with acute leukemia. Eur J Clin Nutr. 2013 Oct;67(10):1056-9. Epub 2013 Aug 21.
- https://www.health.belgium.be/nl/advies-9285-voedingsaanbevelingen-voor-belgie-2016
- de Figueiredo Ribeiro S.M. Effects of zinc supplementation on fatigue and quality of life in patients with colorectal cancer. Einstein (Sao Paulo). 2017 Jan-Mar;15(1):24-28.
- Rambod M. et al. The effect of zinc sulfate on prevention, incidence, and severity of mucositis in leukemia patients undergoing chemotherapy. Eur J Oncol Nurs. 2018 Apr;33:14-21.
-
CHAITANYA, N. C., SHUGUFTA, K., SUVARNA, C., BHOPAL, T., MEkALA, S., et al. (2019). A Meta-Analysis on the Efficacy of Zinc in Oral Mucositis during Cancer Chemo and/or Radiotherapy—An Evidence-Based Approach. Journal of nutritional science and vitaminology, 65(2), 184-191.
-
Menêses, A., Normando, A., Toledo, I., Guerra, E., & Reis, P. (2019, March). EFFECTS OF ORAL SUPPLEMENTATION TO MANAGE ORAL MUCOSITIS IN CANCER PATIENTS: A META-ANALYSIS OF RANDOMIZED CLINICAL TRIALS. In Oncology Nursing Forum (Vol. 46, No. 2).
