Selenium

Behandeling van kanker

Een aantal kleine studies gingen de invloed van voedingssupplementen met selenium op overleving na, maar de resultaten zijn niet overtuigend (3-7).

• • Eén recente studie ging na of er minder herval was van niet-spierinvasieve blaaskanker bij het innemen van een seleniumsupplement, maar zag geen effecten (8).
  • Al deze studies waren klein van omvang, wat hun wetenschappelijke waarde beperkt.
  • Grote, goed opgezette studies zijn nodig voor we hierover verdere conclusies kunnen trekken.

Behandeling van nevenwerkingen van kankerbehandelingen

Een aantal studies ging na of seleniumsupplementen een verzachtend effect zouden kunnen hebben op nevenwerkingen van kankerbehandelingen als gevolg van bestralingen of chemotherapie.

• • Onderzoek naar het nut van seleniumsupplementen of injecties met selenium in het beperken van lymfoedeem zijn niet overtuigend (9-12). De meeste van deze studies waren kleine studies van lage kwaliteit. Er is meer onderzoek nodig.
  • Enkele studies onderzochten het effect van seleniumsupplementen bij speekselklierbeschadiging (11, 13, 14), maar ook hier is op dit moment onvoldoende wetenschappelijke evidentie om seleniumsupplementen aan te raden.
  • Eén studie ging na of selenium een beschermend effect heeft op gastro-intestinale klachten (klachten aan de maag of darmen) ten gevolge van bestraling, zoals diarree (4, 5, 15), maar zag daarvoor geen verzachtende effecten van selenium.
  • Een recente kleine studie zag een vermindering van pijn en verbetering van eetlust bij mensen met kanker die seleniumsupplementen innamen (16). Voor we hier conclusies kunnen trekken, moet dit echter verder bekeken worden in grote, goed opgezette studies.
  • Een paar studies suggereren wel dat voedingssupplementen met selenium het tekort aan selenium ten gevolge van bestraling bij longkanker kunnen voorkomen (11). Ook hier is echter meer onderzoek van goede kwaliteit nodig over bijvoorbeeld de dosis van toediening voor we dit kunnen bevestigen.

Op dit moment is er onvoldoende evidentie om seleniumsupplementen aan te bevelen om nevenwerkingen van kankerbehandelingen te voorkomen of verzachten.

Voorkomen van kanker

Een heel aantal studies gingen de relatie na tussen seleniumstatus (de hoeveelheid selenium in je lichaam) of seleniuminname (via voeding of supplementen) en het risico op bepaalde kankers. De resultaten zijn echter tegenstrijdig.

• • Sommige studies zien een beschermend effect van selenium voor bepaalde kankers, zoals schildklierkanker (17) of longkanker (18).
  • Sommige studies zien geen effecten (19-22), terwijl andere net een verhoogd risico zien op bepaalde kankers zoals borstkanker (23) of prostaatkanker (22).
  • De meeste van deze studies keken enkel naar het verband tussen selenium en kanker, en gingen niet het effect van de effectieve inname van selenium en het effect op kankerrisico na.
  • Ook als we naar het effect van seleniumsupplementen op kankerrisico kijken, zien we op dit moment geen voordelen hiervan (22).

Op dit moment zijn seleniumsupplementen niet aanbevolen om kanker te voorkomen.

Nevenwerkingen

Selenium innemen via de voeding is veilig. Een inname hoger dan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid kan bijwerkingen veroorzaken. Je respecteert dus best de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van ongeveer 70 µg per dag. Die hoeveelheid kan je halen uit een gezond voedingspatroon. Een supplement kan je eventueel innemen bij tekort aan selenium.

Een absoluut maximum in toelaatbare inname is 200 µg per dag. Langdurig overmatige inname van selenium kan giftig (toxisch) zijn en komt gewoonlijk voor door inname van voedingssupplementen (22, 24). Mogelijke bijwerkingen zijn dan:

• • haarverlies
  • huiduitslag
  • veranderingen in nagelvorming
  • misselijkheid
  • problemen met het zenuwstelsel (25, 26)

Een mogelijke stijging van het risico op type 2 diabetes werd eveneens beschreven (25, 27). Selenium heeft dus een nauwe marge tussen efficiëntie en giftigheid (toxiciteit), waardoor je al snel te veel binnenkrijgt. Pas daarom goed op voor overdosering.

Interacties met kankerbehandelingen

• • Enkele studies zagen een mogelijk verhoogd risico op agressievere prostaatkanker en herval van non-melanomenkanker door seleniumsupplementen (27-29). Dit moet nog verder bevestigd worden met goed opgezet onderzoek.
    • • Heb je non-melanomenkanker of prostaatkanker? Neem dan uit voorzorg best geen seleniumsupplementen, of overleg dit eerst met je arts.
  • Omwille van de antioxidatieve werking, zou selenium ook het effect van behandelingen met een oxiderende werking kunnen verminderen.
    • • Voorbeelden van zulke behandelingen zijn radiotherapie, cyclofosfamiden, dacarbazine, platinumanalogen, anthracyclines en antitumorale antibiotica bleomycine en mitomycine.

Andere interacties

• • Seleniumsupplementen kunnen in interactie gaan met medicatie voor de schildklier. Tijdens een behandeling voor schildklierafwijkingen moet je advies van de behandelend arts vragen voor je seleniumsupplementen gebruikt (29).
  • Ook vitamine C kan in interactie gaan met selenium. Inname van vitamine C kan de opname van selenium in de darmen verlagen (30).

Geraadpleegde databanken:

1. Complementary and Alternative Medicine for Cancer (CAM Cancer), Noorwegen. www.cam-cancer.org. CAM Cancer is niet verantwoordelijk voor de vertaling van hun informatie.
2. Memorial Sloan-Kettering Cancer Center (MSKCC), Verenigde Staten. www.mskcc.org/cancer-care/diagnosis-treatment/symptom-management/integrative-medicine/herbs/search 

1. Hoge Gezondheidsraad B. Voedingsaanbevelingen voor België – 2016. Brussels: Hoge Gezondheidsraad; 2016. Contract No.: HGR nr. 9285.
2. Rayman MP. Selenium and human health. The Lancet. 2012;379(9822):1256-68.
3. Karp DD, Lee SJ, Keller SM, Wright GS, Aisner S, Belinsky SA, et al. Randomized, double-blind, placebo-controlled, phase III chemoprevention trial of selenium supplementation in patients with resected stage I non-small-cell lung cancer: ECOG 5597. J Clin Oncol. 2013;31(33):4179-87.
4. Muecke R, Micke O, Schomburg L, Glatzel M, Reichl B, Kisters K, et al. Multicenter, phase III trial comparing selenium supplementation with observation in gynecologic radiation oncology: follow-up analysis of the survival data 6 years after cessation of randomization. Integr Cancer Ther. 2014;13(6):463-7.
5. Muecke R, Schomburg L, Glatzel M, Berndt-Skorka R, Baaske D, Reichl B, et al. Multicenter, phase 3 trial comparing selenium supplementation with observation in gynecologic radiation oncology. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2010;78(3):828-35.
6. Mix M, Singh AK, Tills M, Dibaj S, Groman A, Jaggernauth W, et al. Randomized phase II trial of selenomethionine as a modulator of efficacy and toxicity of chemoradiation in squamous cell carcinoma of the head and neck. World J Clin Oncol. 2015;6(5):166-73.
7. Asfour IA, Fayek M, Raouf S, Soliman M, Hegab HM, El-Desoky H, et al. The impact of high-dose sodium selenite therapy on Bcl-2 expression in adult non-Hodgkin’s lymphoma patients: correlation with response and survival. Biol Trace Elem Res. 2007;120(1-3):1-10.
8. Bryan RT, Pirrie SJ, Abbotts B, Maycock S, During V, Lewis C, et al. Selenium and Vitamin E for Prevention of Non-Muscle-Invasive Bladder Cancer Recurrence and Progression: A Randomized Clinical Trial. JAMA Netw Open. 2023;6(10):e2337494.
9. Dennert G, Horneber M. Selenium for alleviating the side effects of chemotherapy, radiotherapy and surgery in cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 2006;2006(3):Cd005037.
10. Lee H, Lee B, Kim Y, Min S, Yang E, Lee S. Effects of Sodium Selenite Injection on Serum Metabolic Profiles in Women Diagnosed with Breast Cancer-Related Lymphedema-Secondary Analysis of a Randomized Placebo-Controlled Trial Using Global Metabolomics. Nutrients. 2021;13(9).
11. Fritz H, Kennedy D, Fergusson D, Fernandes R, Cooley K, Seely A, et al. Selenium and lung cancer: a systematic review and meta analysis. PLoS One. 2011;6(11):e26259.
12. Han HW, Yang EJ, Lee SM. Sodium Selenite Alleviates Breast Cancer-Related Lymphedema Independent of Antioxidant Defense System. Nutrients. 2019;11(5).
13. Son H, Lee SM, Yoon RG, Lee H, Lee I, Kim S, et al. Effect of selenium supplementation for protection of salivary glands from iodine-131 radiation damage in patients with differentiated thyroid cancer. Hell J Nucl Med. 2017;20(1):62-70.
14. Lee S. Mineral derivatives in alleviating oral mucositis during cancer therapy: a systematic review. PeerJ. 2015;3:e765.
15. Lawrie TA, Green JT, Beresford M, Wedlake L, Burden S, Davidson SE, et al. Interventions to reduce acute and late adverse gastrointestinal effects of pelvic radiotherapy for primary pelvic cancers. Cochrane Database Syst Rev. 2018;1(1):Cd012529.
16. Chen M, Zhang H, Cui WX, Chen MY, Cheng XP. The effect of selenium yeast in the prevention of adverse reactions related to platinum-based combination therapy in patients with malignant tumors. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2023;27(21):10499-506.
17. Hao R, Yu P, Gui L, Wang N, Pan D, Wang S. Relationship between Serum Levels of Selenium and Thyroid Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutr Cancer. 2023;75(1):14-23.
18. Talebi SS, Badfar G, Shohani M, Soleymani A, Azami M. The Relationship between Selenium and Lung Cancer: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis. 2018.
19. Kuria A, Fang X, Li M, Han H, He J, Aaseth JO, et al. Does dietary intake of selenium protect against cancer? A systematic review and meta-analysis of population-based prospective studies. Crit Rev Food Sci Nutr. 2020;60(4):684-94.
20. de Oliveira Maia M, Batista BAM, Sousa MP, de Souza LM, Maia CSC. Selenium and thyroid cancer: a systematic review. Nutr Cancer. 2020;72(8):1255-63.
21. Cortés-Jofré M, Rueda JR, Asenjo-Lobos C, Madrid E, Bonfill Cosp X. Drugs for preventing lung cancer in healthy people. Cochrane Database Syst Rev. 2020;3(3):Cd002141.
22. Vinceti M, Filippini T, Del Giovane C, Dennert G, Zwahlen M, Brinkman M, et al. Selenium for preventing cancer. Cochrane Database Syst Rev. 2018;1(1):Cd005195.
23. Zhu X, Pan D, Wang N, Wang S, Sun G. Relationship Between Selenium in Human Tissues and Breast Cancer: a Meta-analysis Based on Case-Control Studies. Biol Trace Elem Res. 2021;199(12):4439-46.
24. Sutter ME, Thomas JD, Brown J, Morgan B. Selenium toxicity: a case of selenosis caused by a nutritional supplement. Ann Intern Med. 2008;148(12):970-1.
25. Lippman SM, Klein EA, Goodman PJ, Lucia MS, Thompson IM, Ford LG, et al. Effect of selenium and vitamin E on risk of prostate cancer and other cancers: the Selenium and Vitamin E Cancer Prevention Trial (SELECT). Jama. 2009;301(1):39-51.
26. Reid ME, Duffield-Lillico AJ, Slate E, Natarajan N, Turnbull B, Jacobs E, et al. The nutritional prevention of cancer: 400 mcg per day selenium treatment. Nutr Cancer. 2008;60(2):155-63.
27. Stranges S, Marshall JR, Natarajan R, Donahue RP, Trevisan M, Combs GF, et al. Effects of long-term selenium supplementation on the incidence of type 2 diabetes: a randomized trial. Ann Intern Med. 2007;147(4):217-23.
28. Kenfield SA, Van Blarigan EL, DuPre N, Stampfer MJ, E LG, Chan JM. Selenium supplementation and prostate cancer mortality. J Natl Cancer Inst. 2015;107(1):360.
29. Gontero P, Marra G, Soria F, Oderda M, Zitella A, Baratta F, et al. A randomized double-blind placebo controlled phase I-II study on clinical and molecular effects of dietary supplements in men with precancerous prostatic lesions. Chemoprevention or “chemopromotion”? Prostate. 2015;75(11):1177-86.
30. Sandström B. Micronutrient interactions: effects on absorption and bioavailability. Br J Nutr. 2001;85 Suppl 2:S181-5.